اقتصاد مقاومتی گامی برای افزایش تاب آوری صنعت
مقدمه : ارتباط صنعت و دانشگاه در هر کشوری می تواند تأثیری تعیین کننده در رشد اقتصادی آنجا داشته باشد. اگر بین دانشگاهها و صنایع یک ارتباط خوب و دو طرفه ایجاد شود میتوان به تحقق برنامه چشمانداز ۲۰ ساله امیدوار بود. متاسفانه پیوند میان دو بخش علوم و فناوری با دانشگاه و صنعت در […]
مقدمه : ارتباط صنعت و دانشگاه در هر کشوری می تواند تأثیری تعیین کننده در رشد اقتصادی آنجا داشته باشد. اگر بین دانشگاهها و صنایع یک ارتباط خوب و دو طرفه ایجاد شود میتوان به تحقق برنامه چشمانداز ۲۰ ساله امیدوار بود. متاسفانه پیوند میان دو بخش علوم و فناوری با دانشگاه و صنعت در کشور ضعیف و ناپایدار است و کمتر محصول تولیدی را در کشور میتوانیم پیدا کنیم که از فرایند تحقیق و توسعه بهدست آمده باشد . شاید سهم کم تولید درآمد ناخالص ملی و پایین بودن صادرات غیر نفتی و منفی بودن تراز تجاری ما هم ناشی از همین مسائل باشد. اگر چه اکثر واحدهای تولیدی، امروزه به نقش تحقیقات در پیشرفت کاری خود اعتقاد دارند اما بدیهی است که بنگاه اقتصادی به تنهائی نمی تواند تمامی منابع مالی و قابلیتهای علمی مورد نیاز را خود تامین نماید لذا سوق دادن واحدهای صنعتی به سمت فعالیتهای تحقیقاتی نیاز به حمایت و سیاست گذاری دقیق در سطح ملی دارد .
البته نمی توان فقط به دانشگاه ایراد گرفت و فقط از او انتظار داشته باشیم. صنعتگران ما نیز عمدتا همکاری قابل توجهی با دانشگاه ندارند. صنعت ما در انتظار افراد مدرکدار نیست بلکه نیازمند نیروهای کاربردی متخصص و تحولگرا است، متخصصانی که بتوانند ایده بدهند و ایده را به یک محصول و خدمت نو و رقابتی تبدیل کنند. گفتگوی هفته نامه دیار نفت با دکتر علیرضا دنه دزفولی عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز در خصوص ارتباط بین صنعت و دانشگاه است که آن را می خوانید .
دلیل عدم شکل گیری ارتباط موثر دانشگاه و صنعت چیست؟
عموما دانشگاهها نقش خلق و توسعه فناوری و همچنین ساخت نمونه آزمایشگاهی یک محصول و ارتقای کیفیت آن از کانال تولید دانش فنی را دارند. از طرف دیگر، صنعت نقش تولید انبوه و تجاری سازی محصول جهت دستیابی کشور به رشد و توسعه اقتصادی پایدار را دارد. نکته مهم در این رهگذر آن است که ارتباط میان دانشگاه و صنعت زمانی رخ می دهد که فرآیند تبدیل ستاده دانشگاه یعنی فناوری به داده صنعت و در نهایت تولید یک محصول شکل گیرد. چنین فرآیندی در اقتصادهای دانش بنیان امروزه کاملا هویدا شده است. هر یک از نهادهای دانشگاه و صنعت عمدتا در یک فاز قوت و در فازی دیگر ضعف دارند. علاوه براین، عرضی شدن ارتباط دانشگاه و صنعت سبب می شود که دانشگاه خود را به دلیل انجام تحقیقات در مرز دانش، مستقل بداند و متقابلا صنعت خود را به دلیل وجود سرمایه و امکان تهیه دانش و فناوری سریع الاجرا از دانشگاه مستقل بداند.
با توجه به تاکید رهبری بر سوق دادن پژوهش به سمت تولید چرا پژوهشها بیشتر نظری و غیرکاربردی است؟
اگر وظیفه تحقیق و پژوهش را برعهده دانشگاهها بدانیم، دلایل تولید بیشتر تحقیقات نظری و غیرکاربردی به عوامل متفاوتی می تواند وابسته باشد. دانشگاهها اصولا مامن انجام تحقیقات بلند مدت نظری و کاربردی هستند. در حالی که صنایع خواهان تحقیقات کوتاه مدت غیرنظری و کاربردی هستند. حال اگر تقاضایی مبنی بر یک نیاز پژوهشی کاربردی از سوی صنعت به دانشگاه عرضه نشود، طبیعی است که دانشگاه می بایست روی به انجام تحقیقات و پژوهشهای نظری آورد. این پژوهش ها اگر بر پایه نقشه و در نقشه جامع علمی کشور باشند، باز هم کاربردی محسوب می شوند. در غیر اینصورت با انجام تحقیقات کاملا نظری، صرفا به موتوری با ضریب عملکرد بینهایت برای مجامع و مراکز علمی بین المللی تبدیل شده ایم. چرا که این مجامع و مراکز علمی بدون صرف هیچگونه انرژی و به طور مجانی، آن بخش از توان علمی ما را صاحب شده اند که در مرز دانش بوده است و لزومی بر ارائه آن در حال حاضر بدلیل عدم پشتوانه تکنولوژیکی نبوده است. از سوی دیگر انجام تحقیقات بدون توجه به ملاحظات آمایش سرزمینی در حوزه پتانسیلهای پژوهشی در هر منطقه از کشور می تواند منجر به تولید پژوهشهای بیشتر نظری شود.
برای ارائه تحقیقات کاربردی چه باید کرد ؟
تحقیقات کاربردی نیاز به حمایت و پشتیبانی صنعت را دارند. به عنوان مثال انجام پژوهش و تحقیق در حوزه نفت و فولاد در منطقه ای که قطب گردشگری و صنایع دستی و خالی از صنایع و شرکتهای نفت و فولاد است، غالبا نمی تواند منجر به انجام تحقیقات کاربردی شود. علیرغم بهبود سیاستهای ارزیابی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، اما منوط نمودن اعطای پایه سالانه به پژوهشگران و محققان دانشگاهی برای ارائه مقاله در هر سال، سبب شده تا این پژوهشگران رو به سوی مقالات نظری زود چاپ شونده که خالی از چالشهای تحقیقات کاربردی و معضلات برخی از علوم فناورانه تحت تحریم داشته باشند بروند . در صورتی که اگر در اعطای این پایه سالانه قدری تسهیل صورت می گرفت، مطمئنا به انجام تحقیقات کاربردی می توانست کمک نماید. همچنین بروز چنین تسهیلی در ارزیابی اعتبارات پژوهشی و شرایط تبدیل وضعیت و ارتقا مرتبه پژوهشگران دانشگاهی می تواند بر افزایش تحقیقات کاربردی کمک شایانی کند.
آیا مراکز پژوهشی قابلیت بومی سازی و بی نیازی کشور از خارج را دارند؟
بی نیازی از خارج زمانی رخ خواهد داد، که در تولید محصولی تحت سایه تحریم منفعل نباشیم. بالطبع چنین محصولی تنها باید یک محصول بومی و داخلی باشد. بنابراین لازم است که این محصول بومی تولید شده در یک صنعتی با فناوری بومی باشد.
فناوری بومی در صنایع مختلف چگونه ایجاد می شود ؟
فناوری بومی در صنایع حتما حاصل استفاده از یک دانش بومی است. دانش بومی تنها می تواند زاییده نیروی انسانی پژوهشگر و محقق بومی باشد. این پژوهشگران و محققان بومی اصولا افرادی متخصص، خلاق، مخلص و متعهد هستند. بنابراین مراکز پژوهشی و تحقیقاتی که عمدتا بستر گردآوری چنین نیروهای خالق اقتصادهای دانش بنیان مقاومتی هستند طبیعتا قابلیت بومی سازی و بی نیازی کشور از خارج را دارند.
صنعت در شرایط تحریم ها چگونه می تواند تاب آوری خود را افزایش دهد؟
مفهوم تاب آوری صنعت در برابر آسیب پذیری صنعت مطرح می شود. بنابراین هر اقدامی که منجر به کاهش آسیب پذیری صنعت شود، در واقع تاب آوری آن صنعت را افزایش داده است. در این مسیر، اقتصاد مقاومتی می تواند راهکاری برای افزایش تاب آوری صنعت باشد. این راهکار می تواند صنایع کشور را چالاک و توانمندتر سازد. چرا که اقتصاد مقاومتی ساختمانی بنا شده بر روی فوندانسیونی مستحکم از اقتصاد دانش بنیان بومی است. بنابراین زلزله های سهمگین تحریمها تحت هیچ شرایطی چنین فوندانسیونی را متاثر نخواهد شد و متعاقبا ساختمان آن نیز تاب تحمل خستگی ناشی از سیکل های مکرر تنشهای ناشی از تحریمهای وارده را داراست.
در حوزه حفاری چه اندازه قطعات تولید داخل هستند؟ این عدد قابلیت افزایش دارد؟
خوشبختانه با همت مضاعف مدیران جهادی صنایع و کار و تحقیق مضاعف محققین کشور و شرکتهای دانش بنیان کشور، روند تولید داخل قطعات صنعت حفاری از جهش قابل توجه و چشمگیری برخوردار بوده است. همچنین، وقتی راه خود را کلام بنیانگذار فقید انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره) قرار دهیم، ما می توانیم تمام قطعات حوزه حفاری را در داخل تولید کنیم. علاوه بر این، وقتی ببینیم که رهبر فرزانه انقلاب اسلامی می فرمایند که بنده تا جان در بدن دارم از ساخت داخل حمایت می کنم، بی انصافی است که به سمت بومی سازی تمام صنعت حفاری گام بر نداریم. البته فتح هر قله ای نیازمند صبر جزیل مرکب با عمل و مجاهدت است. با تکیه بر همت و توان جوانان علاقمند به تلاش و کوشش در راه توسعه و شکوفایی انقلاب می توانیم نه تنها در حوزه حفاری بلکه در تمام حوزه های موردنیاز کشور به خودکفایی برسیم. باشد که چنین موفقیتهایی، متاع الغرور نگردند.
برای پویاسازی ارتباط صنعت و دانشگاه چه اصلاحاتی در حوزه صنایع خوزستان لازم است؟
هر حرکت و پویایی معلول یک نیروی محرکه است. از آنجایی که بهترین حالت ارتباط صنعت و دانشگاه زمانی رخ می دهد که این دو نهاد در طول یکدیگر قرار گیرند، بنابراین پویایی ارتباط صنعت و دانشگاه می تواند با اعمال یک نیروی محرکه در دانشگاه صورت بگیرد. با حرکت دانشگاه رو به جلو، به طریق اولی صنعت رو به جلو خواهد رفت. اگر هدف از ارتباط صنعت و دانشگاه را تولید محصول تعریف کنیم، شکل مصداقی این نیروی محرکه می تواند در قرارگیری دانشگاه در مقام مهندس مشاور صنایع خوزستان در همه امور باشد. در این شرایط صنعت با انتظار داشتن از دانشگاه جهت تضمین کیفیت، می تواند معضلات و چالشهای خود را به جای درمانهای کوتاه مدت و موقت، با پیشگیریهای دائمی و بلندمدت مرتفع نموده و به افزایش بهره وری خود بپردازد.
همچنین افزایش ارتباط دوطرفه عرضه و تقاضا میان دانشگاه و صنعت در خوزستان می تواند بر پویایی ارتباط این دو نهاد بیافزاید. در این راستا صنایع خوزستان می توانند با برپایی ماهانه کارگاه های عرضه نیازهای پژوهشی خود در دانشگاه به کاهش ریسک در سازمان خود از طریق شناسایی قوتها و ضعفهای درون سازمان و همچنین تهدیدها و فرصتهای برون سازمانی بپردازند. دانشگاهها نیز با تدوین برنامه استراتژیک از طریق تولید دانش، ارائه فناوریهای بومی، اصلاح الگوی مصرف منایع انسانی، مالی و تجهیزاتی می توانند به نیروی محرکه ای برای صنعت تبدیل شوند.
شهرزاد امیری
هیچ دیدگاهی درج نشده - اولین نفر باشید