نواختن نغمه های زندگی در سرزمین نیستان/ کام شیرینی زندگی در کرانه تالاب ها
مقدمه : تا چشم کارمی کند دور تا دور این مزرعه بزرگ پر شده از نیشکرهایی که آهنگ زندگی را می نوازند ؛ نیشکرهایی که سبزبودنشان نوای امید را برای ما به ارمغان آورده اند و چه کسی می دانست روزی می رسد که همین گیاهان سبز نیشکر به نبرد با خطرناک ترین ویروس قرن […]
مقدمه : تا چشم کارمی کند دور تا دور این مزرعه بزرگ پر شده از نیشکرهایی که آهنگ زندگی را می نوازند ؛ نیشکرهایی که سبزبودنشان نوای امید را برای ما به ارمغان آورده اند و چه کسی می دانست روزی می رسد که همین گیاهان سبز نیشکر به نبرد با خطرناک ترین ویروس قرن خواهند رفت و چه خوشبخت و خوشحال هستند سرزمین هایی که این گیاه درمانی را در دل خود دارند.
آری لشکر نی کارنامه پیروزی با نمره های قبولی در هر رشته ای دارد مثل ام دی اف ، کاغذ ، خمیر مایه ، متادون درمانی و..شاید برای نگهداشت این گیاه جادویی همچنان باید جنگید.
خوزستان به دلیل داشتن ظرفیت های مهمی مانند رودخانه ها ، سدها ، تالاب ها و طبیعت بکر یکی از استان های گردشگر پذیر کشور محسوب می شود که سالانه تعداد زیادی از گردشگران به ویژه در ایام عید به این استان سفر می کنند. با توجه به اینکه گردشگری نیشکر به عنوان یکی از حوزه های بخش کشاورزی منشا تولید درآمد ، اشتغال زایی و شکوفایی اقتصادی برای منطقه است، می توان گفت ظرفیت های این صنعت در کنار رونق تولید و ایجاد اشتغال می تواند نقش مهمی نیز در گردشگری خوزستان و توسعه پایدار ایفا کند .
هتل نیشکر از جمله این ظرفیت هاست که با چشم اندازی زیبا در موقعیتی جغرافیایی مناسب نسبت به دانشگاههای اهواز، بیمارستان و مراکز درمانی، ساحل زیبای رودخانه کارون واقع شده است. همچنین تالاب ناصری به عنوان جاذبه های صنعت گردشگری نیشکر در خوزستان معرفی شده که صد البته برنامه ریزی اولین گام برای هدفهمند سازی و رونق صنعت گردشگری نیشکر خواهد بود . از این رو درگزارش زیر به پتانسیل های مهم این صنعت و راهکارهای تقویت گردشگری صنعت نیشکر پرداخته ایم که آن را می خوانید .
پوشش سبز نیشکر تفریحگاهی برای جذب گردشگران/ مزارع نیشکر سپری برای مقابله باگردوغبار
فعال گردشگری و روزنامه نگار خوزستانی مزارع نیشکر را سپری برای مقابله با گرد وغبار در استان خوزستان می داند .
مجتبی گهستونی در گفتگو با خبرنگار نبض شهر می گوید : تولید شکر در کشت و صنعت های هفت گانه با عمل فتوسنتز گیاه نیشکر موجب تولید و رهاسازی هزارتن اکسیژن میشود و علاوه بر تلطیف هوای منطقه باعث کاهش اثرات زیانبار گازهای گلخانهای و جلوگیری از بروز پدیده گرمایش جهانی میشود.
گهستونی اظهار می دارد: مزارع همیشه سرسبز نیشکر و آبراهههای متعدد بصورت زیستگاهی مصنوعی برای حیات وحش منطقه عمل کرده و سبب افزایش تنوع زیستی ، غنای گونهها و فراوانی انواع جانوران و پرندگان آبزی و کنار آبزی (مانند ماهیخورک ابلق ، اگرت بزرگ و کوچک )در حاشیه و فراز کانال های انتقال آب و زهآبها و تالاب های انسانساز شده اند .
وی براین باوراست : مزارع نیشکر و تالاب نیشکر زیستگاهی برای حیات وحش محسوب می شود که ضمن ترغیب کردن گردشگران عمومی برای بازدید و بهره مندی از این تفریحگاه ها ، بسیاری از گردشگران تحصصی نیز می توانند از فضای موجود بهره مند شوند.
گهستونی می گوید : در حاشیه تالاب و زمین های شورو قلیایی گونه هایی از گیاهان زیست میکنند که نسبت به میزان های شوری خاک مقاوم هستند. از جمله این گیاهان می توان به گز و علف شور اشاره کرد که آشیانه سازی تعدادی از پرندگان شده اند .
وی ،با بیان اینکه درطی سالهای گذشته گردشگرانی در رشته حشره شناسی در خوزستان داشتیم تصریح می کند : مزارع و تالاب نیشکر مملو از گروه های متنوعی از حشرات شامل، قاب بالان، دوبالان، حلزونها و انواع سنجاقک ها است که این موضوع در افزایش آمار بازدید کنندگان ازصنعت گردشگری نیشکر اهمیت دارد .
از دیدگاه این پژوهشگر حوزه میراث فرهنگی و گردشگری ، حضور گسترده پرندگان در این پوشش سبز و تالاب و حوضچه های آبی فرصت مناسبی برای عکاسی و پرنده نگری گردشگران تخصصی است ؛ بررسی ها و بازدیدهای صورت گرفته نیز نشانه غنای گونه ای بالای پرندگان مهاجر و بومی در این صنعت گردشگری است .
وی می افزاید : بسیاری از مزارع نیشکر به واسطه نزدیکی به جاده ارتباطی اهواز – خرمشهر، اهواز – آبادان مکان مناسبی برای توسعه گردشگری صنعتی هستند بنابراین این پوشش سبز نیشکری چشم انداز و تفریحگاه خوبی برای گردشگران است و می توان با ارائه سایر فعالیت های مفرح نظیر پرنده نگری و ماهیگیری و ورزش های متنوع وعکاسی بر رونق این گردشگری افزود.
صنعت گردشگری نیشکر را از رکود خارج می کنیم / ایجاد بسته سفر در آینده نزدیک برای گردشگران
سرپرست معاونت گردشگری اداره کل میراث فرهنگی خوزستان معتقد است: صنعت نیشکر در خوزستان توسط بخش خصوصی مدیریت می شود و نوع گردشگری این صنعت با گردشگری کشاورزی عام متفاوت است .
پیمان نبهانی ،در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار نبض شهر با اشاره به پتانسیل های صنعت گردشگری نیشکر اظهار می دارد : بطور قطع محصولات کارخانه ای نیشکر برای گردشگر جذابیت چندانی ندارد . از این رو تلاش ما این است تورهای گردشگری به آنجا بفرستیم که از امکانات سنتی و صنایع دستی حاصل از نیشکر بهره مند شود .
نبهانی می گوید : برنامه ریزی هایی در سال ۹۷ برای معرفی صنعت نیشکر به گردشگران و اعزام تورهای گردشگری به جاذبه های این صنعت داشته ایم اما به دلیل نبود اعتبارات لازم این برنامه ها اجرایی نشده است .
وی، وقوع سیلاب و ایجاد شرایط کرونایی را دو عامل اولویت قرار نگرفتن برنامه ریزی های اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان در راستای جذب گردشگری صنعت نیشکر عنوان می کند .
این مقام مسئول می گوید : ظرفیت های گردشگری درصنعت نیشکر وجود دارد و عمده کار ما معرفی بسته تبلیغاتی محصولات نیشکری به گردشگران و ایجاد بسته سفر است که باید پس از بررسی کارشناسان در اداره کل و معاونت گردشگری استان این امکانات بطور علمی ظرفیت سنجی و با همکاری تور لیدرها و آژانس ها این بسته سفر تهیه شود .
وی ، به سوال ما که” بسته سفر گردشگران چه ویژگی هایی باید داشته باشد ؟” اینگونه پاسخ می دهد : بسته سفر و محصولات نیشکری باید آنقدر جذاب و با کیفیت باشند که سبب ترغیب تعداد بیشتر گردشگر برای سفر به خوزستان شود .
این مقام مسئول تصریح می کند : شرایط کشور به گونه ای است که به دلیل واکسیناسیون گروه های مختلف سنی ، برخی محدودیت های اولیه شرایط کرونا درحال رفع شدن هستند . سعی ما این است ضمن رعایت پروتکل های بهداشتی ، با بررسی ظرفیت های صنعت گردشگری و اقدامات کارشناسی معرفی این ظرفیت ها به گردشگران ، این صنعت را از رکود خارج کنیم و گام های مهمی در رونق صنعت گردشگری استان برداریم تا برنامه ریزی ها بر آن اساس انجام شود ولی این کار زمان بر است .
وی اضافه می کند : تدوین برنامه ریزی های صحیح و اختصاص اعتبارات لازم منجر به توسعه و پیشرفت صنعت نیشکر، افزایش آمار گردشگران به خوزستان گردی و درآمدزایی برای استان می شود .
عطر نیشکر ها در مزارع
قدم زدن در مزارع نیشکر آنقدر زیبا و دلنشین است که سکوت و آرامش آن نه تنها برای ما بلکه برای تلاشگران این صنعت که شب و روز برای قد کشیدن این گیاه زحمت می کشند، شادی آفرین و به یادماندنی است. آنها دیگر به صدا و لبخند و عطر نیشکر عادت کرده اند و اگر یک روز از این مناظر زیبا دور باشند دلتنگ شان می شوند .
آری گیاه نیشکر با همان قد بلندش در باغ چون سروی می ماند که ایستادگی را در سرزمین زرخیز خوزستان به رخ دیگر گیاهان می کشد و با برگ های پهن و توان فتوسنتزی به سایر گیاهان زراعی فخر فروشی می کند .
بنا به گفته های کارشناسان محیط زیست، تالاب ناصری یا نیشکر در دل خوزستان دیگر ظرفیت مهم جذاب گردشگری محسوب می شود که اگر برنامه ریزی مناسبی برای آن صورت گیرد نقش مهمی در چرخه اقتصادی استان بویژه در ماهیگیری و زیستگاه پرندگان ایفا می کند .
اولین چیزی که در تالاب ناصری نگاهت را به خود جلب می کند کلبه هایی از حصیر و از جنس نخل و نیشکر ، صدای دلشنین آب، آواز خوش پرندگان و قایق های ماهیگیری در گوشه و کنار تالاب است که یاد و خاطره ی دریا را در ذهن تداعی میکند .
پرندگانی که در آن تالاب جمع شده اند اغلب یا بومی هستند یا طی مهاجرت های فصلی در این اکوسیستم زمستان گذرانی میکنند از این رو وجود انواع پرندگان از گونه های حواصیل ، آبچیلک ، کاکایی و.. نشان از مطلوبیت زیست بوم ایجاد شده در تالاب و تطابق اکولوژیک بین شرایط زیستی پرندگان و حیات تالاب است .
اجرای کشت وصنعت های نیشکر پیش زمینه بازگشت حیات وحش
بنا به گفته مدیر عامل شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی استان خوزستان ، مزارع نیشکر در حال حاضر از معدود زیستگاه هایی هستند که گونه های پرندگان در حال انقراض همچون دراج درآن زندگی می کنند. از این رو ایجاد زیستگاه های مناسب برای پرندگان در مزارع نیشکر، شکل گیری اکوسیستم طبیعی و جاذبه های دیدنی از جمله تالاب نیشکر و … فضای مناسبی را برای گردشگران و دوستداران محیط زیست ایجاد کرده است.
عبد علی ناصری می گوید : سطح سبز ایجادشده توسط نیشکر هر هکتار حدود ۵ تا ۸ هکتار است که در اثر زیرکشت رفتن اراضی نیشکری، حداقل ۵۰۰ هزار هکتار سطح سبز در منطقه پدیدار می شود. این حجم وسیع از پوشش گیاهی نقش مهمی در جذب دی اکسید کربن و تولید و رهاسازی اکسیژن داشته و باعث افزایش رطوبت نسبی هوا، کاهش دما و بهبود شرایط اقلیمی شده است .
وی عنوان می کند: با اجرای کشت و صنعت های نیشکر محیط مناسب برای بازگشت حیات وحش مهیا شده و در نتیجه آن، پستاندارانی مانند گراز، گربه وحشی، شغال، انواع جوندگان و تعداد بی شماری پرندگان آبزی، آبچر، کنار آبزی از قبیل فلامینگو، کاکائی، آبچلیک، چوب پا، حواصیل و … به منطقه روی آورده و در این مزارع نیشکر سکنی گزیده اند و فضای عمومی منطقه برای دوستداران محیط زیست و حیات وحش بسیار جذاب و نشاط آور شده است .
این مقام مسئول به سوال ما درخصوص”گونه های زیست محیطی تالاب ناصری “اینگونه پاسخ می دهد : این تالاب با وسعتی برابر ۹ هزار و۶۰۰ هکتار در شمال خرمشهر واقع شده و طبق سرشماری های محیط زیست بیش از ۲ هزار پرنده از گونههای بوتیمار، فلامینکو، کورکور، بیدمک، خوتکا، آب چلیک و همچنین ۲۸ رأس پستاندار از قبیل روباه، شغال، خدنگ، گراز و تشی در این منطقه حضور دارند .
تالاب ناصری پناهگاهی برای حیات وحش / وجود ۲۰ هزار فلامینگو در تالاب
ناصری بیان می کند : تالاب ناصری حاصل زه آب های کشت و صنعت نیشکر امیر کبیر و میرزا کوچک خان در جنوب خوزستان است که به دلیل کیفیت مناسب زه آب ها به پناهگاهی برای حیات وحش و به خصوص پرندگان مبدل شده است و فلامینگو با ۲۰ هزار قطعه درراس گونه های پرندگان تالاب نیشکر هستند .
وی می افزاید : تالاب نیشکر که نوعی اکوسیستم مصنوعی است به سرعت توانسته با اکوسیستم منطقه همزیستی پیدا کرده و کارکردهای خود را منطبق با اکولوژی منطقه آشکار کند .
آنچه مشخص است سیاست های کلان گردشگری بایستی همراه با منابع و مصالح محیطی طرح و اجرا شوند، در غیر این صورت گسترش این صنعت می تواند در منابع طبیعی، ملی و حتی میراث فرهنگی اثرات مخربی را برجای بگذارد. برای حفاظت بهتر از محیط زیست مورد استفاده این صنعت و حرکت کردن در جهت توسعه پایدار، باید زمینه ای معقول و منطقی را فراهم کرد. در این رابطه سه پایداری بوم شناختی، پایداری فرهنگی – اجتماعی و پایداری اقتصادی باید در ارتباط با توسعه صنعت گردشگری مورد توجه قرار گرفته و توسط مسئولین ذیربط به مرحله اجرا درآیند، زیرا هیچ چاره ای جز این نیست که استراتژی های سازگار بین توسعه گردشگری و محیط زیست برقرار گردد.
همانطور که می دانیم تاریخچه کشت نیشکر در خوزستان ۸۰۰ سال قبل از میلاد برمی گردد و از جمله دلایلی که باعث استقرار این گیاه در منطقه شده، وجود خاکهای حاصلخیز، آب فراوان، درجه حرارت مناسب و نور کافی عنوان شده است .اما نکته مهم این است که با توجه به تاریخچه کشت نیشکر در خوزستان، چرا توسعه گردشگری این صنعت تا کنون مورد توجه قرار نگرفته و برای آن نقشه راه تدوین نشده است ؟ آیا سیاست های اجرایی اداره کل میراث فرهنگی وگردشگری استان در مسیر اصلی خود قرار نگرفته است یا نبود اعتبارات دلیل خوبی برای تحقق نیافتن برنامه های میراث فرهنگی و گردشگری خوزستان محسوب می شود ؟ آیا برنامه های اداره کل میراث فرهنگی وگردشگری خوزستان برای توسعه صنعت گردشگری خواهد توانست به افزایش درآمد اقتصاد استان کمک کند ؟ آیا شرکت توسعه نیشکر وشرکت های جانبی استان نیازمند اعتبارات خاص برای ایجاد زیر ساخت های جدید در عرصه توسعه صنعت گردشگری است ؟ چرا تا کنون به مسئله گردشگری نیشکر در خوزستان توجه خاص نشده است ؟..
شهرزاد امیری
هیچ دیدگاهی درج نشده - اولین نفر باشید