مدیریت آب و بهبود تولید؛ چشم انداز توسعه نیشکر
با توجه به اینکه یکی از چالش های مهم کشور طی ۲ دهه گذشته معضل خشکسالی بود ، نگاه ویژهی صنعت نیشکر نسبت به جایگزینی ارقام نیشکر با توجه به شرایط آب وهوایی یکی از مهمترین سیاست های راهبردی در راستای تحقق کشاورزی پایدار و معرفی خوزستان به عنوان قطب بزرگ نیشکر بوده است . […]
با توجه به اینکه یکی از چالش های مهم کشور طی ۲ دهه گذشته معضل خشکسالی بود ، نگاه ویژهی صنعت نیشکر نسبت به جایگزینی ارقام نیشکر با توجه به شرایط آب وهوایی یکی از مهمترین سیاست های راهبردی در راستای تحقق کشاورزی پایدار و معرفی خوزستان به عنوان قطب بزرگ نیشکر بوده است .
مطالعات متعدد موسسه تحقیقات نیشکر برای شناسایی و کشت واریته های جدید مقاوم به شوری و گرما که آب کمتری مصرف می کردند و انتقال آنها به دو کشت و صنعت امام خمینی (ره ) و امیر کبیر به میزان ۱۳۴ و ۱۰۶ تن در هکتار نخستین گام های شرکت توسعه نیشکر برای مدیریت مصرف آب و افزایش کیفیت محصولات تولیدی آن صنعت شمرده می شود.
اسفند سال گذشته بود که مدیر عامل شرکت توسعه نیشکر دستور داد درسال زراعی جدید در هر کشت و صنعت ۲۵ هکتار از این واریته کشت گردد تا بتوانند نسبت به توسعه بیشتر آن در سطح وسیع اقدام کنند و می توان گفت کشت و صنعت های هفتگانه نیشکر در خوزستان نقش بی بدیلی در اشتغال و اقتصاد استان ایفا می کنند و در زمینه واریته های جدید هم به موفقیت های خوبی دست یافته اند . از این رو گزارشگر نبض شهر در این گزارش به معرفی یافته ها و اقدامات جدید صنعت نیشکر در عرصه مدیریت مصرف آب و کشت واریته های جدید نیشکری پرداخته که آن را می خوانید .
مدیر عامل شرکت توسعه نیشکر : اصلاح و معرفی واریتههای جدید یکی از نیازهای اساسی آن شرکت است
بنا به گفته مدیرعامل شرکت توسعه نیشکر شناسایی ارقام نیشکر و کشت آن موجب صرفه جویی ارزی قابل توجهی در صنعت نیشکر می شود .
دکتر عبد علی ناصری هزینه وارد کردن هر واریته نیشکری را بین ۵ تا ۱۵ هزار دلار بیان کرده و می گوید: فروردین امسال دو رقم جدید نیشکر«چابهار» و «قصرقند» از سوی موسسه تحقیقات نیشکر در منطقه سیستان شناسایی و به منظور طی کردن مراحل کشت تجاری به این موسسه منتقل شد که منجر به صرفه جویی ارزی قابل توجهی در شرکت برای شناسایی این دو واریته در چابهار شده است .
وی ،با تاکید بر اینکه این واریته ها نسبت کم آبی و شوری خاک مقاوم هستند و نسبت به سایر ارقام آب کمتری برای رشد نیاز دارند تصریح می کند : این دو واریته نیشکر پاکستانی یا هندی است اما در شرایط آب و هوایی چابهار رشد کرده که پس از طی مراحل قرنطینه در موسسه تحقیقات، در مزرعه کشت می شود.
ناصری، نیاز به واریته های مطلوب و سازگار با محیط را ضروری دانسته و تاکید می کند :اصلاح و معرفی واریتههای جدید نیشکر یکی از نیازهای اساسی شرکت توسعه نیشکر است.
وی همچنین از نگاه ویژه موسسه تحقیقاتی شرکت نیشکر نسبت به ارقام و اهمیت جایگزینی آنها با واریته های جدید سخن گفته که گام های مهمی دراین راستا برای افزایش عملکرد و کمک به کشاورزی پایدار برداشته شده است .
این مقام مسئول به سوال ما در خصوص ” تاثیر پرتودهی به واریتههای نیشکر” اینگونه پاسخ می دهد : این امر در افزایش کیفیت و سازگاری با شرایط آب و هوایی خوزستان موثر است و با استفاده از ظرفیت های انرژی اتمی می توان جهت بهبود وافزایش بهره وری در دیگر بخش های این صنعت بهره برد .
وی ،همچنین انعقاد تفاهم نامه فناورانه شرکت نیشکر و سازمان انرژی اتمی را گامی برای افزایش همکاری ها در جهت تولید شکرهای طعم دار واصلاح نباتات خوانده که در افزایش کیفیت وکمیت محصولات نیشکری تاثیر گذار است .
مدیر عامل شرکت توسعه نیشکر وصنایع جانبی یکی دیگر از مزایایی انعقاد این تفاهم نامه را ، کاهش یک درصدی ضایعات تولید شکر بیان کرده که معادل صرفه جویی هفت هزار تنی شکر خواهد بود.
وی می افزاید: فعالیت های انرژی اتمی در ایران صلح آمیز و در کاربردی کردن دانش هسته ای در صنعت کشاورزی و صنعت نیشکر نقش مهم ایفا می کند.
مدیر عامل موسسه تحقیقاتی شرکت توسعه نیشکر : ۱۵ واریته تجاری جدید در سال های آینده به کشت و صنعت های نیشکر معرفی می شوند
با توجه به اینکه موسسه تحقیقات در حوزههای کشاورزی، صنعت و محیط زیست خدمات پژوهشی و آموزشی متنوعی را به صنعت توسعه نیشکر ارائه داده ازاین رو دیگر مصاحبه شونده ما مدیر موسسه تحقیقاتی نیشکر است که اجرای پروژههای آیندهنگرانه را راهبردی متنوع در جهت پاسخگویی به نیازهای روز این صنعت می داند.
دکتر جعفر آل کثیر، راه اندازی یک ایستگاه تحقیقاتی نیشکر در بندر چابهار را یکی از اقدامات مهم این موسسه برشمرده که به منظوراستفاده از شرایط مناسب آب و هوایی آن منطقه برای گل دهی نیشکر و تولید واریتههایی با عملکرد کمی وکیفی بالا و سازگار با شرایط آب و هوایی خوزستان ایجاد شده است.
وی، به دیگر سوال ما که ” فعالیت موسسه تحقیقات نیشکر در چه حوزه هایی است؟” اینگونه پاسخ می دهد : این موسسه در سه حوزه صنعت، کشاورزی و محیط زیست فعال می باشد و اصلاح ارقام زراعی، مبارزه بیولوژیک با آفات نیشکر، روشهای جدید بیوتکنولوژی در راستای سالم و خالصسازی ارقام نیشکر بخشی از دستاوردهای این دپارتمان علمی است.
این مقام مسئول ، روشهای نوین آبیاری و زهکشی، خاکشناسی و تغذیه گیاه نیشکر، طراحی و ساخت انواع ادوات و ماشین آلات مورد نیاز بخش صنعت و کشاورزی، بررسی و مدیریت تلفیقی آفات، بیماریها و علفهای هرز نیشکر را به عنوان دستاورد دیگر محققان این موسسه مطرح می کند .
دکتر آل کثیر می گوید : تاکنون ۵ رقم تجاری گیاه نیشکر به کشت و صنعت معرفی شده و حدود ۱۵ رقم دیگر نیز در دست بررسی و تحقیق است که در سالهای آینده به عنوان واریته های تجاری به کشت وصنعت ها معرفی خواهند شد.
بهره وری آب و افزایش تولید در سطح مزارع نیشکری با اجرای طرح های دانش بنیان محقق می شود
مدیر عامل موسسه تحقیقاتی توسعه نیشکر به سوال ما که” چه اقداماتی هم در راستای طرح های دانش بنیان و مدیریت مصرف آب انجام شده است ؟” اینگونه پاسخ می دهد : طرح دانش بنیان آبیاری قطره ای زیر سطحی در موسسه یکی از اقدامات مفید و اثر بخشی است که میزان مصرف آب در مزارع نیشکری را کاهش داده و درعین حال افزایش تولید در سطح را در مزارع محقق ساخته است.
این مقام مسئول می گوید : با این کار بهره وری آب به عنوان یک راهکار موثر برای غلبه بر بحران آبی و پایداری تولید موثر بوده و مورد تاکید مدیر عامل شرکت توسعه نیشکر وصنایع جانبی هم است .
آل کثیر، از موسسه تحقیقاتی توسعه نیشکر به عنوان یکی از دپارتمان های علمی وتحقیقات کشور یاد می کند که در زمینه های تحقیقاتی همانند تحقیقات بهنژادی و بیوتکنولوژی، گیاهپزشکی، آبیاری و زهکشی، به زراعی و مکانیزاسیون و ماشین آلات کشاورزی فعالیت دارد.
وی ،همچنین تحقیقات صنعتی شامل تحقیقات فرایند تولید، تحقیقات مکانیک و تحقیقات اتوماسیون و ابزار دقیق و پایش عملکرد کشاورزی و صنعت در کشت و صنعت با استفاده از روش های نوین و را ازدیگر فعالیت های این موسسه بیان می کند .
استاد گروه خاک شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز : واریته های جدید نیشکر باعث افزایش بهره وری محصول می شوند
استاد گروه خاکشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز در خصوص موضوع گزارش ما می گوید : نیشکر گیاهی با ارزش افزوده بالا است . از پسماند آن محصولاتی به بار مینشیند که هم نفع اقتصادی دارد و هم حافظ محیط زیست است و الکل طبی، خمیرمایه، ام.دی.اف، خوراک دام، نئوپان، انواع شکر، شکر دارویی، شکر قهوهای، یخ خشک، بیودی اکسید کربن و …از جمله محصولات جانبی این صنعت هستند .
دیدگاه دکتر احمد لندی ، درباره واریته های جدید شرکت نیشکر بر این است : تولید واریته های جدید باعث میشود افت محصول نداشته و افزایش عملکرد تولید و بهره وری محصول را شاهد باشیم. البته اگر تناژ واریته های کنونی بالا برود می تواند منجر به تولید محصول بیشتر شده و آب کمتری مصرف کنند.
وی می گوید : میزان آب مصرفی صنعت نیشکر بالا است اما چون محصولات جانبی این صنعت در حال تنوع و افزایش هستند و میزان اشتغالزایی بومی این صنعت در استان بیش از ۲۶ هزار نفر است می توان گفت اکنون وجود این صنعت در استان توجیه اقتصادی دارد ،این درحالیست که شاید در زمان تاسیس شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی در استان خوزستان دیدگاه اساتید دانشگاه متفاوت از این نظر بود .
ارزیابی این دکترای خاک شناسی درباره فعالیتهای شرکت توسعه نیشکر بر این است : تناوب زراعی و کاهش مصرف آب ،زهکشی و اصلاح برخی اراضی غیر قابل کشت نیشکر و بهره وری از آنها و همچنین استفاده از روش های نوین آبیاری مانند آبیاری قطره ای زیر سطحی که نتیجه خوبی هم در پی داشت از اقدامات خوب این صنعت شمرده می شود که اگر این ادامه یابد ، مصرف آب آنها به شدت کاهش یافته و منجر به افزایش بهره وری می شود.
وی می افزاید : شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی باید با شرکتهای دانش بنیان ارتباط تنگاتنگ داشته و ضمن سرمایه گذاری های لازم حداکثر استفاده از همه عوامل ، بهره وری خوب و بهره برداری (بدون خسارت به محیط زیست ) را داشته باشد.
دانشیار گروه مهندسی بیوسیستم دانشگاه شهید چمران اهواز : مدیریت صحیح و پایدار منابع آب مهمترین روش مقابله با بحران کم آبی است
دیگر مصاحبه شونده ما دانشیار گروه مهندسی بیوسیستم دانشگاه شهید چمران اهواز است که می گوید : با توجه به کمبود شدید منابع آب و گسترش غیریکنواخت مکانی و زمانی آن در کشور، استفاده بهینه از منابع آب مستلزم صرف هزینه های سنگین و برنامه ریزی دقیق است .
دکتر حسن ذکی دیزجی ، یکی از شیوه های اصلی برای مواجهه با چالش جدی کمبود منابع آب در استان خوزستان و به تبع آن در شرکتهای کشت و صنعت نیشکر را ، تمرکز بر مدیریت صحیح و پایدار منابع آب و شیوه های مرتبط با آن بیان می کند .
وی خاطر نشان می کند : بر اساس آمار منتشره وزارت نیرو، بخش کشاورزی بزرگترین مصرف کننده منابع آب در کشور ایران محسوب می شود اما در کشورهای صنعتی و پیشرفته بخش صنعت بزرگترین مصرف کننده منابع آب است.
دانشیار گروه مهندسی بیوسیستم دانشگاه شهید چمران اهواز به نتایج تحقیقات شاخص های بهره وری آب برای واریته های تجاری نیشکر درکشور برزیل و پاکستان اشاره کرده و می گوید : مقدار بهره وری آب برای واریته های تجاری مختلف نیشکر در کشور برزیل از ۱/۶۸ تا ۲/۲۲ کیلوگرم بر مترمکعب متغیر بوده و در کشور پاکستان مقدار این شاخص برای نیشکر و چغندرقند به ترتیب ۸/۱۷ و ۱۳/۹۸ کیلوگرم بر مترمکعب بیان شده است .
دکتر ذکی دیزجی اظهار می کند : بهره وری فیزیکی آب در محصول نیشکر در کشت و صنعت امیرکبیر در سال زراعی ۱۳۹۱-۱۳۹۲ ،برابر با ۶/۱ کیلوگرم بر مترمکعب بود . بنابراین با لحاظ کردن آمار سطح زیرکشت محصولات زراعی انتخابی در مناطق مختلف و ارقام متوسط بهره وری مصرف آب، متوسط وزنی شاخص بهره وری مصرف آب کشور۳۸/۱ کیلوگرم بر مترمکعب آب محاسبه گردید.
وی ، با بیان اینکه ممکن است پارامترهای مؤثر بر شاخص بهره وری آب در سطح مزرعه بیش از ۴۰ پارامتر باشد تصریح می کند : بر اساس مطالعات انجام شده ، عوامل تأثیرگذار بر بهره وری آب در بخش کشاورزی به نوع محصول، مصرف آب، تکنولوژی آبیاری، رقم گیاه، فاکتورهای اقتصادی و فاکتورهای خاک بستگی دارند.
دکتر ذکی دیزجی خاطر نشان می کند : بر اساس پژوهش هایی که به منظور عارضه یابی و اولویت بندی عوامل اجرایی و مدیریتی مؤثر بر بهره وری آب در تولید نیشکر و ارائه راهکارهای عملی برای افزایش آن انجام یافته مشخص شد واریته یا همان رقم اثر کمتری در بهره وری آب در تولید نیشکر داشته است.
وی می افزاید : بر اساس نتایج تحقیقات، پارامتر کمیت و کیفیت آب آبیاری مهمترین عامل در بهره وری مصرف آب در تولید نیشکر است. پس از آن ،متغیرهای آب و هوایی، شرایط گیاه، عوامل مدیریتی و اجرایی و در نهایت شرایط خاک به ترتیب تأثیرگذارترین عوامل بر بهره وری مصرف آب در تولید نیشکر می باشند.بنابراین نوع رقم اثر ناچیزی در بهره وری آب در تولید محصول نیشکر دارد.
به گزارش نبض شهر ، طبق گفته محققان طی ۳۷سال گذشته ، به رغم افزایش سطح زیرکشت و به دنبال آن افزایش تولید نیشکر، روند صعوی در کشت آبی این محصول کشت مشاهده نشد و این خود ضرورت اصلاح ارقام نیشکر را دوچندان کرد. پس از مطالعات موسسه تحقیقات و آموزش نیشکر و صنایع جانبی در سال ۱۳۹۶ بر سر این موضوع بالاخره تحقیقات به نتیجه رسید و واریته های جدید شناسایی و در اسفند سال گذشته در مناطق مورد نظر که شرایط مساعد آب و هوایی داشتند کشت گردید که صرفه جویی اقتصادی هم در برداشت .
بنابراین می توان گفت میزان آب مصرفی برای کشت گیاه نیشکر در مقابل تنوع تولیدات تلفات حداقلی آب، میزان اشتغالزایی و درآمدزایی و توسعه پایدار این صنعت کم اهمیت تر است از سوی دیگر با برنامه ریزی های مدیرعامل شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی در رفع عمده چالش ها و موانع تولید صنعت نیشکر و شناسایی ارقام و واریته های جدید نیشکر شده می توان انتظار داشت در صورت ادامه این روند چرخه حیات توسعه نیشکر کامل شده و شاهد افزایش بهره وری در محصولات نیشکر باشیم.
شهرزاد امیری
هیچ دیدگاهی درج نشده - اولین نفر باشید