گردوغبار بر پهنه آسمان و زمین خوزستان
سال هاست که پهنه آسمان و زمین خوزستان با ریزگردها پوشانده شده و امان مردم را بریده است . گزارش های متعددی توسط سازمان محیط زیست ، ارگان های متولی و کارشناسان ارائه شده که علل گرد وغبار را زمین و دشت های رها شده ،خشکی تالاب ها وخشکسالی بیان کرده اند . تاثیرات خشکسالی […]
سال هاست که پهنه آسمان و زمین خوزستان با ریزگردها پوشانده شده و امان مردم را بریده است . گزارش های متعددی توسط سازمان محیط زیست ، ارگان های متولی و کارشناسان ارائه شده که علل گرد وغبار را زمین و دشت های رها شده ،خشکی تالاب ها وخشکسالی بیان کرده اند .
تاثیرات خشکسالی و نابودی تدریجی طبیعت توسط عوامل انسانی هم ازدیگر عوامل موثر در افزایش این پدیده بویژه در خوزستان که دارای منابع عظیم نفت ، گاز ،پتروشیمی وسدهای عظیم است می باشد که مشکلات عدیده ای را برای تمامی گروههای سنی بویزه کودکان به بار آورده است .این پدیده که بیش از ۱۰ سال گریبانگیر خوزستانی ها شده و نبض اقتصادی کشور را به شماره انداخته ، علاوه بر اختلال در فعالیت اماکن آموزشی وادارات ، باعث کاهش فعالیتهای اقتصادی شده است . گفت گوی زیر حاصل تلاش خبرنگار نبض شهر با کاوه لیموچی دکترای کشاورزی است که آن را می خوانید .
علل اصلی وغیرقابل کنترل پدیده ریزگردها در استان خوزستان بویژه اهواز چیست؟
خشکسالی های نشأت گرفته از افزایش گرمای کره زمین وبارندگی کم ازجمله عوامل اولیه ایجاد پدیده ریزگردها است .همچنین حفر چاه های غیر مجاز سبب کاهش میزان آب های زیر زمینی و آبهای روی زمینی و افزایش بیابان ها وخشک ونیمه خشک شدن تالاب هایی مانند هورالعظیم وتالاب های دیگر در کشورهای همسایه بویژه عراق می شود . البته نمی شود از بعضی عوامل انسانی مانند سد سازی ترکیه که سبب کاهش میزان آب سوریه و عراق و بالطبع افزایش بیابانها و خشکی تالابها شد ، نام نبرد چون با توجه به مسیر حرکت بادها به سمت خوزستان سبب انتقال ریزگردها به استان خوزستان و شهر اهواز می شود.
بنابراین دلیل اصلی پدیده ریزگردها را می توان کاهش میزان آب و خشکسالی در نتیجه عوامل گفته شده دانست که از یک سو سبب افزایش بیابانها و خشکی تالاب ها و از سوی دیگر سبب کاهش کشاورزی و بایر ماندن زمینهای در معرض فرسایش می شود .
باتوجه به مباحثی که گفتید این پدیده چه تاثیری بر زندگی شهری می گذارد ؟
افزایش مهاجرت روستاییان به شهر و پدیده حاشیه نشینی و عواملی از این دست را می توان از مشکلات بعدی این پدیده دانست.
چرا تا کنون طرح های مالچ پاشی یا نهالکاری جواب نداده و همچنان این معضل برجای خود باقی است؟
هدف اصلی از مالچ پاشی یا نهالکاری ، تثبیت شن های روان و ذرات خشک رس است که به نظر من نهال کاری با نهال های مقاوم به شرایط مختلف کاشت بسیار بهتر از انواع مالچ است . مالچ ها یا گیاهی هستند که بعد از یک مدت تبدیل به مواد معدنی و تجزیه می شوند یا از مشتقات نفتی هستند که گذشته از آلودگی های زیست محیطی بعد از مدتی اثر تثبیت کنندگی خودشان را از دست می دهند.
بنابراین در جایی که امکان نهالکاری نیست اگر شرایط مهیا باشد، ریختن ریگ بسیار موثرتر و با دوام تر است و برای سالیان سال ماسه های روان و سپس ذرات ریز خاک را تثبیت خواهیم کرد . بنابراین باید این را مد نظر قرار داد که همیشه راه آسان ،بهترین راه نیست.
انجام مطالعات تخصصی درچه وضعیتی است ؟
در مورد نهالکاری می بایست مطالعات و تحقیقات برای اصلاح نژادی جامع انجام داد .به عنوان مثال ما گیاهانی داریم که در مناطق بسیار خشک و شوره زار رشد می کنند ، یا گیاهانی داریم که از زیر آسفالت بیرون می آیند و یا روی سنگ جوانه می زنند که می توان با استخراج ژن های مقاوم این گیاهان و انتقال به گیاهان بومی و سازگار منطقه نهال هایی با سازگاری و مقاومت بسیار بالا تولید کرد. ولی برای انجام کارهای زود بازده با نهال های فعلی باید ابتدا نیاز آبی گیاه شناسایی و مطابق آن برای بالا بردن راندمان مصرف رطوبت ، آب را مدیریت کرد که ضعف در انجام این امور می تواند از دلایل عدم نتیجه نهالکاری باشد .
کشورهای حاشیه وهمسایه خوزستان در ایجاد و پایداری این پدیده چه نقشی دارند؟
بخش قابل توجهی از این ریز گردها از طریق بادهای جنوبی کشورهای همسایه بویژه عراق با افزایش سرعت باد با حجم بالاتری به خوزستان و اهواز انتقال پیدا می کند ومی توانند به جای مالچ های نفتی که سبب از بین بردن حاصلخیزی بسیاری از زمین های مستعد کشاورزی می شود با کارهای مشابه گفته شده ،با یک سیاست مشترک منطقه ایی این مشکل را رفع کرد
راهکار اساسی چیست؟
مدیریت آب راهکار اساسی استفاده از جدیدترین یافته های محققین است که البته می تواند بسته به تفکر افراد، مختلف باشد .
آیا راهکار جدیدی وجود دارد که بتوان اجرایی کرد ؟
جدیدترین راهکارهای عملی ،استفاده از سیستم آگروفارستری ( درواقع معنای لغوی آن جنگل زراعی ) است که می توان بیشترین استفاده زیست محیطی واقتصادی زمین را ،با کشت توام درختان محصولات زراعی و پرورش چهارپایان داشت .
مزایای این روش چیست ؟
افزایش حداکثری راندمان استفاده از منابع، آب، خاک، هوا، گیاه، حیوان وانسان با بازدهی دو، سه و یا چند عاملی این روش به لحاظ صرفه اقتصادی نسبت به سیستم های تک کشتی ، حفظ بیش از پیش منابع طبیعی ،کاهش فرسایش خاک (به عنوان سرمایه اصلی نسل های آینده )، توانایی تولید چند محصول در یک زمان و یک مکان و تصفیه هوا از جمله مزایایی استفاده از روش آگروفاستری می باشد . این سیستم درختی می تواند به عنوان باد شکن عمل کند و گذشته از کاهش فرسایش، بسیاری از ذرات معلق دیگر کشورها را کنترل کند .همچنین درآمدزایی برای کشاورزان و ساکنان بومی منطقه و کارشناسان کشاورزی (در جهت ادغام تجربه و علم) ، جلوگیری از روند مهاجرت به شهرها و ییامدهای بعدی ( حاشیه نشینی ، تفرجگاه، پناهگاه حیات وحش و تأمین مواد غذایی ) ازجمله عوامل تاثیر گذار روش مذکور است . دراین راستا ، انتقال آب با دبی مشخص هم باید از طریق کانال های سرپوشیده یالوله های انتقال آب جهت کاهش تبخیر و شوری انجام شود .
از سوی دیگر جدیدترین یافته های علمی اجرایی باعث افزایش کارایی واستفاده مجدد از آبهای بدون استفاده می شود مثلا کشت گیاهان فلز دوست درفاضلاب ها ( کشت گیاه ویترا درفاضلاب باعث می شود ،فلزات موجود دراین قبیل آبها جذب شود وسپس فاضلاب آنها جمع آوری وسوزانده شوند ومجددا از این قبیل آب ها استفاده کرد که البته برای صیفی جات مثل هندوانه وخربزه که بخش بسیار زیاد است به هیچ وجه توصیه نمی شود .
وظیفه مسئولان امر در این خصوص چیست ؟
وظیفه مسئولین ادغام هنر و تجربه کشاورزان بومی با جدیدترین یافته های علمی است . توصیه من برای بکارگیری این روش در خوزستان و اهواز، استفاده از گونه ها و ارقام سازگار و مقاوم برای منطقه است . به عنوان مثال استفاده از درختان مثمر مانند نخل در فواصل منظم و قابل عبور برای ادوات کشاورزی (مثل تراکتور ) است تا بتوان درهنگام رشد وپس از رشد کامل انواع محصولات زراعی مانند جو وگیاهان دارویی مانند آلوئه ورا بین آنها کشت کرد .
همچنین با توجه به پایین بودن سرانه تولید پروتئین وعدم افزایش وزن معنی دار دام ها در شرایط گرما بویژه در تابستان خوزستان از پرورش چهارپایان به عنوان یک سیستم درآمدزایی کارآمد استفاده کرد تا با توجه با سایه ایجاد شده از درختان بدون کاهش وزن بتوانند بر وزن و محصولات دیگری مثل شیر و پشمشان اضافه کنند.
شهرزاد امیری
هیچ دیدگاهی درج نشده - اولین نفر باشید