میدان نفتی مسجد سلیمان در گذر زمان
مقدمه : میدانهای نفتی ایران مشتمل بر مخازن، حوضهها و میدانهای نفتی واقع در قلمرو خاکی و آبی کشور ایران است. برخی از این میدانها در حال حاضر فعال و تعدادی نیز غیرفعال و یا در حال توسعه میباشند. مالکیت کلیه میدانها نفت و گاز ایران، در اختیار شرکت ملی نفت ایران است، که هماکنون […]
مقدمه : میدانهای نفتی ایران مشتمل بر مخازن، حوضهها و میدانهای نفتی واقع در قلمرو خاکی و آبی کشور ایران است. برخی از این میدانها در حال حاضر فعال و تعدادی نیز غیرفعال و یا در حال توسعه میباشند. مالکیت کلیه میدانها نفت و گاز ایران، در اختیار شرکت ملی نفت ایران است، که هماکنون عملیات تولید از این میدانها توسط چهار شرکت تابعه آن؛ بنامهای: شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب، شرکت نفت فلات قاره ایران، شرکت نفت مناطق مرکزی ایران و شرکت نفت و گاز اروندان انجام می گیرد.
بزرگترین میدان نفتی ایران میدان نفتی اهواز است. این میدان با ذخیره درجای ۶۵٫۵ میلیارد بشکه و ذخیره قابل برداشت ۳۷ میلیارد بشکه، بهعنوان سومین میدان بزرگ نفتی جهان شناخته میشود. میدان نفتی گچساران با ذخیره درجای ۵۲٫۹ میلیارد بشکه و ذخیره نهایی ۲۳٫۷ میلیارد بشکه نفت خام، دومین میدان نفتی ایران بهشمار میآید. سومین میدان نفتی کشور، میدان نفتی مارون است، که معادل ۴۶٫۷ میلیارد بشکه نفت خام، در مخازن آسماری، بنگستان و خامی آن جای دارد. میدان نفتی آزادگان با ذخیره درجای ۳۲ میلیارد بشکه، چهارمین میدان نفتی ایران و بزرگترین میدان مشترک کشور میباشد. این میدان در لایه اصلی خود یعنی سروک، با میدان مجنون عراق مشترک است. میدان نفتی آغاجاری با در اختیار داشتن ۳۰٫۲ میلیارد بشکه نفت خام درجا، پنجمین میدان نفتی ایران محسوب میشود. چهار میدان اهواز، مارون، آغاجاری و گچساران در مجموع بیش از ۲ میلیون بشکه از ظرفیت تولید روزانه نفت کشور را به خود اختصاص میدهند. ظرفیت تولید نفت خام میدان آزادگان نیز بهطور میانگین معادل ۴۰ هزار بشکه در روز است.
موقعیت جغرافیایی میدانها
بیشتر میدانها کشف شده (۱۴۰ میدان) در حوضه زاگرس و خلیج فارس (جنوب غربی ایران) میباشند. همچنین میدانهایی در حوضه شمال ایران مرکزی، خزر جنوبی و کپهداغ کشف شده و یا در حال اکتشاف میباشند.
دریای خزر علیرغم دارا بودن منابع نفت و گاز قابل توجه برای کشورهای ساحلی آن، هیچگاه در برنامههای وزارت نفت ایران، در خصوص استخراج نفت، جای نداشتهاست؛ که دلیل این امر را در وجود ذخایر عظیم نفت و گاز ناحیه جنوب ایران برمیشمارند، که همواره منبع قابل اتکایی در امر درآمدزایی برای ایران بودهاست. ایران از سال ۱۳۴۶ فعالیت خود را برای اکتشاف نفت در دریای خزر آغاز کرد. سه چاه اکتشافی در سالهای ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۶ در این دریا حفر شد، اما بهدلیل آنچه اقتصادینبودن پروژه نامیده شد، این عملیات نیمهتمام ماند. شرکت نفت خزر در سالهای اخیر توانسته با پیشرفت کُند، در زمینه استخراج نفت از میدانها این منطقه، سرانجام در سال ۱۳۹۱، نخستین چاه حفرشدهاش را به نفت رسانده و نخستین گام را در جهت برداشت عملیاتی از میدانهای این حوضه، بردارد
مالکیت میادین نفتی و گازی :
شرکت ملی نفت ایران مالک اصلی کلیه میدانها نفتی و گازی است، که در ایران مستقر میباشند. مدیریت بخش اعظم میدانها پر بازده و بزرگ ایران برعهده شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب است، که این میدانها در بخشهای جنوبی و غربی کشور مستقر میباشند و کلیه آنها در زمره میدانها بخش خشکی بهشمار میآیند. شرکت نفت فلات قاره ایران مدیریت کلیه میدانها کشور که در آبهای خلیج فارس قرار گرفتهاند را برعهده دارد. میدانهای نفتی مستقر در بخش مرکزی کشور نیز به شرکت نفت مناطق مرکزی ایران واگذار شده است، که میدانهای کوچک و متوسط کشور محسوب میشوند. مدیریت بخشی از میدانها نیمه توسعه یافته و توسعه نیافته واقع در جنوب ایران که به میدانها غرب کارون مشهور میباشند نیز در اختیار شرکت نفت و گاز اروندان قرار دارند. مدیریت میدانهای نفتی و گازی مستقر در دریای خزر نیز برعهده شرکت نفت خزر میباشد، گرچه این میدانها تاکنون به مرحله تولید نرسیدهاند. در ادامه با میادین نفتی زاگرس بیشتر آشنا می شویم .
میدان نفتی مسجدسلیمان
میدان نفتی مسجد سلیمان از میدانهای نفتی ایران است، که در شهرستان مسجدسلیمان، در استان خوزستان قرار دارد. این میدان در سال ۱۲۸۷ کشف شد و به عنوان اولین و قدیمیترین میدان نفتی در خاورمیانه شناخته میشود. میزان نفت درجای میدان مسجدسلیمان بیش از ۶ میلیارد بشکه نفت خام برآورد میشود. هماکنون ظرفیت تولید نفت خام این میدان بهطور متوسط، معادل ۵ هزار بشکه در روز است. میدان نفتی مسجدسلیمان از میادین تحت مدیریت شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب است، که عملیات تولید نفت در آن، توسط شرکت بهرهبرداری نفت و گاز مسجدسلیمان انجام میشود. تاکنون ۳۱۷ حلقه چاه در این میدان نفتی حفاری شده که ۲۸۵ حلقه چاه از این تعداد در مخزن آسماری تکمیل شدهاست. حداکثر تولید نفت از مخزن آسماری میدان مسجدسلیمان در سال ۱۳۱۲ به میزان ۱۱۲ هزار بشکه در روز بود. از سال ۱۹۰۸ تا سال ۱۹۲۸ میلادی، تمام نفت تولیدی ایران از میدان نفتی مسجدسلیمان استخراج میگردید.
در ساعت چهار صبح روز پنجم خرداد ماه ۱۲۸۷ برابر با ۲۶ مه ۱۹۰۸ میلادی، مته حفاری از ضخامت زمینی به قطر ۳۰۰ متر عبور کرد و آخرین ضربه خود را به صخره عظیمی که روی مخزن نفتی قرار داشت، فرود آورد، در نتیجه در عمق ۱۱۸۰ پا (۳۶۰ متری) نفت با فشار زیادی تا ۵۰ پا (۱۵ متر) بالاتر از نوک دکل حفاری فوران کرد. این اتفاق، که نخستین اکتشاف نفت در خاورمیانه بهشمار میرفت، حیات اقتصادی و اجتماعی ایران را بهکلی دگرگون کرد. از چاه شماره یک، روزانه ۳۶۰۰۰ لیتر (معادل ۲۲۶ بشکه) نفت استخراج میشد. در طول دهههای بعدی در این میدان بالغ بر ۳۰۰ چاه نفت، در راستای بهرهبرداری از مخازن آن، در این میدان، حفاری و تکمیل شد.
وضعیت کنونی میدان نفتی مسحدسلیمان
نفت درجای میدان نفتی مسجد سلیمان حدود ۶.۵ میلیارد بشکه بوده و از زمان دارسی تاکنون، تنها ۱۸ درصد از این نفت درجا برداشت شده است. اکنون ۹۹ درصد از حجم ذخایر قابل استحصال میدان نفتی مسجد سلیمان برداشت شده است و این میدان نفتی به پایان عمر اولیه خود نزدیک شده است.
در طول بیش از یکصد سال گذشته، بالغ بر یک میلیارد و یکصد میلیون بشکه طلای سیاه از سازند آسماری میدان نفتی مسجدسلیمان برداشت شده است که مطابق با مطالعات اکتشافی انجام گرفته در شرکت ملی نفت ایران، امکان استخراج در مجموع پنج میلیارد بشکه نفت از میدان مسجدسلیمان وجود دارد.
پیش بینی میشود تولید از قدیمیترین میدان نفتی خاورمیانه در فاز دوم با ۳۰ هزار بشکه افزایش به بیش از ۵۵ هزار بشکه در روز برسد و این در حالی است که بر اساس مطالعات انجام گرفته، ظرفیت تولید روزانه تا سقف ۸۰ هزار بشکه نفت خام در میدان مسجدسلیمان وجود دارد.
مطالعات زمینشناسی شرکت ملی نفت ایران نشان میدهد که تاکنون حدود ۲۰ درصد از نفت درجای مخزن مسجدسلیمان برداشت شده است که با تکمیل طرح توسعه، ضریب بازیافت در یکی از قدیمیترین مخازن نفتی جهان به حدود ۲۰ درصد افزایش مییابد.
نفت تولیدی میدان مسجدسلیمان دارای درجه «ای پی آی ۳۸» بوده که پس از فرآورش در واحد بهرهبرداری، به واحد بهرهبرداری نفت سفید و از آنجا به اهواز منتقل میشود.
میدان نفتی مسجدسلیمان، نخستین و قدیمیترین میدان نفتی در خاورمیانه در شهرستان مسجدسلیمان و در استان خوزستان واقع شده که در سال ۱۲۸۷ خورشیدی (۱۹۰۸ میلادی) توسط سندیکای اکتشاف قرارداد دارسی کشف شد.
تاکنون ۳۱۷ حلقه چاه در این میدان پیر نفتی حفاری شده که ۲۸۵ حلقه چاه از این تعداد در مخزن آسماری تکمیل شده است. حداکثر تولید نفت از مخزن آسماری مسجدسلیمان در سال ۱۳۱۲ شمسی به میزان ۱۱۲ هزار بشکه در روز بوده شده که پس از گذشت ۱۰۳ سال از کشف میدان، میزان دبی نفت به تدریج کاهش یافته است.
شهرزاد امیری
هیچ دیدگاهی درج نشده - اولین نفر باشید